Güney Koreli müellif Bora Chung’un 2022 Milletlerarası Booker Mükafatı Adayı olan ‘Lanetli Tavşan’ isimli hikaye kitabı, Sevda Kul çevirisiyle İthaki Yayınları tarafından yayımlandı. Gotik edebiyatın çağdaş örnekleri sayılabilecek tansiyon dolu anlatılar bir taraftan “mutlu son yoktur” önermesini ortaya koyarken, öbür taraftan ümitli bir teselli sızdırmakta.
Bora Chung, Yale Üniversitesi’nde Rusça ve Doğu Avrupa üzerine yüksek lisans yaptıktan sonra doktora eğitimini Indiana Üniversitesi’nde Slav edebiyatı üzerine tamamladı. Şu an Yonsei Üniversitesi’nde Rus lisanı ve edebiyatı dersleriyle birlikte bilim kurgu derslerini yürüten müellif, Rusça ve Lehçe yapıtları Korece’ye çevirmekte. Üç romanı ve üç hikaye kitabı olan müellifin dikkat çeken kitaplarından ‘Lanetli Tavşan’ ise Sevda Kul’un çevrisiyle İthaki Yayınları etiketiyle birinci sefer Türkçede. Chung’un farklı mecralarda yayımlanan hikayelerinden seçilenlerin bir ortaya geldiği bu “kasvetli derleme” birbirinden bağımsız on hikayeden mürekkep. Hikayelerin hepsi tekinsiz, tansiyon dolu, esrarlı, korkutucu ve şaşırtan. Bu özellikleriyle kitabı Gotik edebiyatın çağdaş bir mahsulü olarak görmek mümkün. İsmini Avrupa’nın meşhur barbar kavmi Gotlardan alan bu sanat kolu, başta fotoğraf ve mimaride, akabinde ise 18. yüzyılda edebiyatta birinci nüvelerini vermiş. Merceğini hayaletlere, meczuplara, canavarlara, karanlığa çeviren bu tıp, edebiyatın asli fonksiyonlarından korkutma ve şaşırtma etkilerine tartı vermekte. Chung’un derlemesine baktığımızda ise daha birinci hikayeden bu özellikleri görmek mümkün. Kitaba ismini veren birinci hikaye “Lanetli Tavşan”, cet mesleği olarak lanetli eşya yapan bir ailedeki dede-torun diyaloğunu mevzu edinmiş. Lanetli eşyaların ferdî kullanım için yapılmaması aile kuralı olsa da kural, dede tarafından bozulmuş. Çünkü, dürüst, çalışkan ve faziletli olan çocukluk arkadaşının hayatı hileyle iftirayla inhisar olmaya çalışan bir şirket yüzünden mahvolmuş. Lakin her ne kadar şirketin başındakileri amaç alan lanetli tavşanla adalet tesis edilmiş üzere gözükse de hikayedeki şu pasaja kulak vermekte yarar var:
“Bir Japon atasözü der ki, ‘Birine lanet etmeden önce iki mezar kaz.’ Yani başkalarını lanetlerseniz sonunda mezara giren diğer kişi siz olursunuz.” (s.24)
İkinci hikaye ise “Kafa” başlığını taşımakta. Öznel bir yorum yapmak gerekirse kurgu ve özgünlük açısından bir okur olarak beni en çok etkileyen hikaye olduğunu söyleyebilirim. Hikaye, klozetten “Anne!” diye seslenen biçimsiz bir başın çıkmasıyla başlıyor. Bayanın klozete düşürdükleriyle var olan baş, aşikâr bir süre sonra bayanı rahatsız etmeye başlayınca onu iki kez öldürmeye çalışıyor. Fakat baş, her seferinde onu klozete atacak birini bularak yaşamayı sürdürüyor. Vakit içerisinde, eksik dokularını tamamlayan baş, bayanın gençliğine dönüşüyor.
“Kadın karşısındaki genç yüze ve vücuda baktı. Rahim ya da göbek bağıyla değil, kalın bağırsak ve dışkı yoluyla kendisinden doğan bu varlık, beyaz klozetin dibindeki kara delikte saklanarak yıllarca kendisine eziyet ettikten sonra nihayet gidecekti.” (s.39)
Lanetli Tavşan, Bora Chung, Mütercim: Sevda Kul, 232 syf., İthaki Yayınları “Soğuk Parmaklar” isimli hikayede yaptığı kaza sonucu bataklığa saplanmış otomobilinde uyanan bir bayan görüyoruz. Bayan gözlerini açtığında ise hayatta kalmak için sonradan fark edeceği üzere konuşan bir elin söylediklerini yapıyor. Lakin bu ses, o kadar da emniyetli değil:
“Biraz ilgili davrandı diye nereden çıktığı bile belli olma yan bir sesin peşinden bilinmeyene doğru gidiyorlar.” (s.54)
Korece, öteki manası “regl” olan “Bedenleşme” isimli hikayede ise âdet döngüsü bozulan bir bayanın hekim tavsiyesiyle doğum denetim hapı kullanması, hekimi dinlemeyip uzun mühlet kullandığı bu haplar yüzünden cinsel ilgiye girmese dahi gebe kalması anlatılmakta. Lakin fetüsün problemsiz doğabilmesi için tabip, “Tavukların döllenmiş ve döllenmemiş yumurtaları arasındaki farkı biliyorsunuz değil mi? Sizin durumunuzda da aynı şey geçerli” diyerek bayandan çocuğuna baba bulmasını istiyor. Bunun için gazeteye ilan verilse dahi “çocuğuna baba bulamayan” bayanın doğumunu tekrar şaşırtan ve ürkütücü bir son bekliyor.
Sonraki hikayeler ise “Elveda Sevgilim” ve “Kapan” başlıklarını taşımakta. Birincisinde “yapay arkadaş” olan robotlar üreten bir bayanın “ilk göz ağrısı” olan Model-1 ile alakası anlatılırken tansiyon ögesi olarak teknoloji karşımıza çıkıyor. İkincisinde ise kapana yakalanmış bir tilkiyle karşılaşan adam, hayvanın kanının altın damlası olduğunu fark edince onu hapsedip, senelerce zorla yaşatarak güçlü oluyor. Tilki ölünce ise mazlumun intikamı başlıyor…
“Yara İzleri” hikayesine gelirsek, kitabın elli sayfaya yakın olan en uzun metni. Öte yandan çağdaş vakitlerde geçmeyen iki hikayeden biri. Bir canavar tarafından mağarada tutulan çocuk, delikanlılık çağına gelince bir biçimde mağaradan kaçtıktan sonra köye iniyor. Köyde de tıpkı mağarada olduğu üzere onu ahırda zincire vurmakla kalmayıp hem hayvanlarla hem de beşerlerle dövüştürüyorlar. Bu yüzden oradan da kaçması gerektiğini anlayan delikanlının varoluş çabasını okuyoruz. Çocuğun insan-hayvan ortasındaki varlığı, canavar ile köydeki beşerler üzerinden insan-hayvan çatışmasının ortaya konulması hikayenin dikkat çeken özelliklerinden:
“Vahşi hayvanlar başka bir canlıyı yakaladıklarında ellerinde yalnızca iki seçenek olur; ya öldürürsün ya da öldürülürsün. Onlar tarafından öldürülme ihtimalini kaldırdıkları sürece avlarının ne hissettiklerini umursamazlar, mücadeleyi kazanmaları başlı başına tatmin olmaları için yeterli bir sebeptir.” (s.156)
Modern vakitlerde geçmeyen bir öteki hikaye ise “Rüzgârın ve Kumların Hükümdarı” isminde. Bu hikayede insan açgözlülüğünün sebep olduğu laneti görmekteyiz.
“Evim Güzel Evim” ve “Vuslat” hikayeleri de tıpkı birinci hikaye üzere hayaletlerin yer aldığı hikayeler. Bu metinlerde gerçek ve hayal, insan ve hayalet ortasındaki fark hayli belgisiz, tıpkı birden fazla hikayede cinsiyetlerin de zar güç ayırt edilmesi veya bilinmeyen kılınması üzere.
Yazılanlara bakılırsa muharririn uzmanlık alanı olan Slav edebiyatından çokça materyal topladığı, özellikle da halk hikayelerinden etkilendiği görülebilir. Lakin bu materyal hikayelerin fonuna çeşni katmak için yalnızca. Müstakil hikayelere bütünsel bakıldığında bütün karakterler dünyayı olduğu üzere göremeyen, hayata mahsus sürate ayak uyduramayan, ferdi bağlantılarda tutunamayan şahıslardır. Üstelik birden fazla yalnız ve umutsuzdur, mutsuzluğa demir atmışlardır. “Kafa” hikayesine bakıldığında bayan aşk evliliği yapmaz, sıradan bir hayat sürer ve bu hayat içerisinde başın yarattığı tedirginliği televizyon izleyerek bastırmaya çalışır, yani uyuşturur kendini. Hayatı öylesine yaşarken yaşlanır. “Elveda Sevgilim”de ise yalnızlığı kendi ürettiği bir robotla bastırmaya çalışan bir bayan görürüz. Fakat teknoloji o kadar süratli ilerler ki birkaç sene içerisinde Model-1 yeni güncellemelere ahenk sağlayamaz olur. Yalnızlığıyla baş etmek için, onun yerine yenisini koymak ister bayan:
“Oysa yapay arkadaşlar iki, üç bilemedin dört yıl sonra elden çıkarılıyor. Hâlâ düzgün çalışıyor olsak bile. Birkaç parça değişimi ya da yazılım yükseltmesiyle en az on yıl daha kullanılabileceğimiz hâlde sırf yeni model çıktı diye çöp muamelesi görüyoruz, satın alınan bu yeni modeller de iki-üç yıla kalmadan aynı şekilde çöpe dönüşüyor.” (s.97-98)
Görüldüğü üzere sürat ve para tatminsizliği, tatminsizlik doyumsuzluğu, doyumsuzluk da öz-tüketimi beraberinde getirmekte. Evet, Chung’un hikayelerinde memnun son yoktur. Yalnız ve tutunamayan kahramanları tekinsiz yerlerde tekinsiz varlıklarla birlikteyken denizde boğulmaya çalışan birinin bir oburunu boğması üzere kendilerini tüketirler. Yeniden de bu hikayelerin katıksız bir karamsarlıkla yazılmadığını belirtiyor Chung. Diğer bir deyişle, sonsözde belirttiği üzere şu ümit kırıntısına tutunan bir muharrir:
“Öykülerimin böylesine tuhaf ve acımasız bir evrende tek başına mücadele veren yalnız okurlara teselli olmasını istedim.” (s.224)
